Về cấu tạo, nóc nhà xưa có các khe hở 2 đầu thông gió là nơi thoát khí tích tụ trong nhà ra ngoài, nhưng nếu nhà đối diện mở cửa ra gặp ngay “tam giác ấy” thì sẽ bất lợi. Dân gian xưa lưu truyền khá nhiều những quan niệm kiêng kỵ liên quan đến việc làm mái nhà, chẳng hạn như kiêng nhà bị đòn dông chĩa sang, kiêng “góc ao, đao đình”, đếm số đòn tay khi lợp mái nhà, hay xem ngày giờ gác đòn dông…

Câu nói “nhất góc ao, nhì đao đình” muốn nói lên cách bố cục nhà cần tránh các góc ao cũng như góc cạnh của mái đình, miếu, đền hướng vào chính diện nhà. Nếu nhà mở cửa ra hướng góc mái, tức đồng nghĩa với bố cục của các nhà bị xiên lệch với nhau, như vậy dễ gây ra va chạm khi di chuyển và gió lùa theo các cạnh mái, cạnh tường thổi đến nhà mình.

Theo phong thủy, điểm góc mái luôn là điểm xung yếu, vì thế mái nhà xưa thường hay có các chi tiết bằng gỗ hay đắp vữa để khóa cứng góc mái, rồi kết hợp tính trang trí tạo thành những đầu đao mang nhiều ý nghĩa tâm linh. Khi mở cửa ra nhìn thấy góc mái chĩa vào nhà mình thì luôn có cảm giác bất an.

Thời nay, nhiều gia chủ xem việc đổ tấm bê tông trên cùng là thượng lương để kết thúc phần xây dựng khung xương cơ bản của nhà. Nếu xét về tiến trình xây dựng thì điều này là đúng, tuy nhiên xét về ý nghĩa xây dựng truyền thống thì không chuẩn xác lắm. Hơn nữa, cách cấu tạo lợp mái hiện đại đều không còn sử dụng cây xà gồ trên đỉnh mà là 2 cây xà gồ thép đặt gần nhau ở trên đỉnh để thuận tiện hơn cho việc lợp và liên kết ngói đỉnh mái.

Khi chọn ngói lợp nhà nên chọn ngói màu nâu sẫm hoặc màu đỏ. Ảnh minh họa

Xưa kia, do cây đòn dông nằm giữa nên số đòn tay trong bộ mái nhà xưa luôn là số lẻ, cho đến ngày nay không ít người vẫn còn đếm số lượng đòn tay theo kiểu “sinh lão bệnh tử” mang nhiều màu sắc mê tín.

Phần lớn, ngôi nhà truyền thống thường quay mặt dài về hướng Nam nên phần đỉnh mái nhà kéo từ Đông sang Tây, trong khi đó, cư dân nông nghiệp thì xem phương đông là khởi điểm cuộc sống, là nơi mặt trời mọc, thuộc mộc nên cây xà gồ đỉnh mái trong nghi lễ thượng lương thường được bọc vải đỏ 2 đầu và treo tấm bùa bát quái ở giữa như một sự trân trọng đối với bộ phận kết cấu đặc biệt này của ngôi nhà.

Đối với hình thế trong phong thủy, nếu nóc nhà có hình tam giác thì thuộc hành Hỏa, trong khi theo ngũ hành thì hành Hỏa khắc Kim (tiền tài) nên nhiều người lo ngại nếu bị chĩa Hỏa sang nhà mình thì tiền tài sẽ hao tổn.

Về văn hóa ứng xử, yêu tố này đem lại sự cẩn trọng khi làm nhà lợp mái và giữ gìn cho người cũng là cầu an lành cho mình. Thực tế xây dựng thì hiện nay nhiều biệt thự lợp mái ngói đã dùng thép tấm làm thành nẹp bịt kín đầu các xà gồ như là một giải pháp an toàn không đụng chạm đến xung quanh.

Đặc biệt, theo quan niệm phong thủy, nhiều người thường tránh chọn màu ngói xanh mà chủ yếu lựa chọn ngói màu nâu sẫm hoặc màu đỏ.