Trong tiến trình phát triển bền vững, vật liệu và công nghệ thay thế là xu hướng phù hợp với sự phát triển của ngành xây dựng. Cụ thể, sử dụng công nghệ và vật liệu xây dựng mới gắn với phát triển bền vững dựa trên cơ sở ứng dụng công nghệ xanh, sạch, tái tạo, những loại vật liệu địa phương, vật liệu thay thế sẽ là hướng đi tốt cho thời điểm hiện tại.

Vật liệu là yếu tố chiếm khoảng 70% giá thành trong các công trình. Nếu dùng hợp lý vật liệu sẽ đem lại hiệu quả kinh tế cao. Hiện nay, tài nguyên thiên nhiên, trong đó có những nguồn VLXD tự nhiên đang ngày càng cạn kiệt. Việc khai thác quá mức để phục vụ nhu cầu xây dựng của thị trường đã gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường sống.

Trong bối cảnh hiện nay, xu hướng phát triển những loại vật liệu thay thế có ý nghĩa rất lớn, làm giảm tác động tới môi trường sống và tài nguyên, giảm giá thành của hàng hóa một cách tối đa. Đồng thời, các loại vật liệu thay thế có chất lượng sử dụng, tính năng tương đương, nhiều sản phẩm thậm chí còn có nhiều tính ưu việt hơn các sản phẩm truyền thống.

Hiện nay, tại Việt Nam, đã có một số công nghệ mới như vậy được sử dụng như sản xuất gạch không nung, gạch nhẹ từ phế thải công nghiệp (xỉ than, tro bay nhiệt điện…) thay thế cho gạch nung truyền thống. Những loại gỗ nhân tạo sản xuất từ trấu, vụn gỗ, rơm rạ, trấu… để thay thế cho những loại gỗ tự nhiên. Về nhiều điểm, gỗ nhân tạo có tính năng tốt hơn một số loại gỗ tự nhiên phổ biến như chịu nước, ít cong vênh, chịu mài mòn, trong khi tính năng sử dụng và độ cảm quan tương đương. Như vậy, nếu biết cách sử dụng, phế thải từ nhiều ngành có thể tạo ra các loại vật liệu có chất lượng cao, giải quyết vấn đề môi trường, tiết kiệm được tài nguyên.

Dùng vật liệu tranh tre là một nét đặc trưng, độc đáo của kiến trúc Việt Nam

TS. Nguyễn Quang Chung, Giám đốc Công ty CP Bê tông khí Viglacera trong hội thảo về VLXD do Bộ Xây dựng tổ chức cuối tuần qua đã có nhận định về vấn đề này. Vị này cho biết, tái sử dụng chính các sản phẩm xây dựng thải ra là một hướng đi nữa cho việc sử dụng công nghệ VLXD mới thân thiện với môi trường. Tại các nước châu Âu và Đức, họ ưu tiên phát triển những loại gạch xây, cốt liệu cho bê tông bằng chính phế thải xây dựng cho các tòa nhà, giảm 30-50% giá thành cho phần bê tông, giảm 70% phế thải xây dựng thải ra môi trường. Thời gian tới, đây cũng có thể là hướng đi rất tốt cho chúng ta.

Ngoài ra, việc sử dụng VLXD địa phương cũng rất quan trọng. Đây là một dạng vật liệu thay thế mà từ trước tới nay không có nhiều người nghiên cứu, chỉ được sử dụng theo thói quen. Tuy cậu, vật liệu địa phương lại chính là xu hướng được thế giới khuyến khích áp dụng từ lâu, vừa thân thiện và giảm giá thành xây dựng vừa đem lại nét bản sắc vùng miền.

Đơn cử, nếu sử dụng hợp lý, cát đen sông Hồng trở thành biện pháp khai thông dòng chảy và làm vật liệu xây dựng. Hiện nay, đã có công nghệ chế tạo bê tông dùng cát đen ở đây, thậm chí bê tông mác tới 500 để thay thế xi măng truyền thống. Loại bê tông mác cao phù hợp với những công trình hiện đại như nhà cao tầng, cầu nhịp lớn vốn không phù hợp khi dùng bê tông truyền thống. Các công trình xây dựng, nhất là nhà ở cao tầng được sử dụng bê tông mác cao làm từ vật liệu địa phương có thể giảm kích thước những cấu kiện, giảm đáng kể được giá cả xây dựng.

Những loại vật liệu như tre, nứa ở vùng nguyên liệu trồng tái sinh cũng thuộc vật liệu địa phương với nhiều ưu việt, mang lại hiệu quả thẩm mỹ cao và trong điều kiện Việt Nam thì có thể ứng dụng tốt. Khi được xử lý bằng công nghệ mới sẽ kéo dài tuổi thọ lên tới 20 năm và được dùng cho rất nhiều chức năng trong công trình như vật liệu ốp tường, khung, lát sàn, trang trí…

Hiện tại, thị trường Việt Nam đã có nhiều loại VLXD thân thiện với môi trường, có các tính năng vượt trội so với các loại vật liệu xây dựng cũ như vật liệu xây không nung, kính tiết kiệm năng lượng Low-E, bê tông khí chưng áp (AAC)… Tuy nhiên, có thể nhận thấy, việc dùng các loại vật liệu và công nghệ mới hiện cũng đang gặp nhiều rào cản, đó là bài toán về kinh tế với số tiền đầu tư ban đầu; bài toán thói quen, quan điểm; bài toán sự “an toàn” và cơ chế chính sách…

TS. Thái Duy Sâm, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội VLXD Việt Nam nhấn mạnh, một loại vật liệu có giá thành cao gấp rưỡi bình thường song vòng đời lại cao gấp hai thì đương nhiên nó sẽ rẻ hơn. Xu hướng dùng vật liệu hướng đến tính bền vững trong giá trị tổng thể công trình theo vòng đời chính là điều mà Việt Nam cần hướng tới, đừng để cái trước mắt làm mờ đi những giá trị lâu dài.